استان آذربایجان شرقی یکی از قطبهای مهم گردشگری در کشور به شمار می رود که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست ، توانایی قرار گیری در جایگاه مناسب نقاط پر جاذبه ی گردشگری در سطح ملی وبین المللی را دارا است . اما با این توصیف علی رغم در اختیار داشتن جاذبه های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست. امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی به ویژه فضاهای گردشگری به یکی از اهداف بر نامه ریزی فراغت تبدیل شده است که علاوه بر تامین اهداف اقتصادی و زیست محیطی، نقش موثری در تعادل بخشی به گذران فراغت و تامین سلامت جسمی و روانی مردم دارد . 2- گردشگری درمیان فعالیتهای فراغتی از بیشترین تنوع و تحرک، از یک سو، و وسیع ترین پهنه مکانی و فضایی از سوی دیگر برخوردار است. شاید بتوان گفت که گردشگری به خصوص گردشگری شهری به گونه ای تمام فعالیت های فراغتی دیگر را باخود همراه دارد و بدین سبب برنامه ریزی و مدیریت گردشگری از امور حساس و پیچیده و چند وجهی است که توجه ویژه مسئولان دولتی را می طلبد . اما برنامه ریزی دقیق علمی وکاربردی زمانی تحقق می یابد که برمبنای آمار علمی تهیه و تدوین گرددتا واجدخصوصیات لازم برای پذیرش گردشگر شود.درحال حاضر وظایف برنامه ریزی و مدیریت توسعه ی گردشگری دراستان بر عهده نهادهای مختلفی است که هر یک دارای ساختار بخشی اند و از این نظر اقدامات آن فاقد هماهنگی و همکاری لازم است. با توجه به نبود یک رویکرد جامع و مدیریت یکپارچه در سیاست های کلان توسعه گردشگری در کشور و استان متاسفانه هنوز جایگاه گردشگری در نظام برنامه ریزی ما به درستی تعریف و تبیین نشده است.
آمار گردشگری داخلی-نوروزی استان( ارائه شده توسط سازمان مربوطه) :
*سال 1388: براساس آمار رسمی، 4 میلیون و 91 هزار و 840 نفر مسافر در نوروز 1388 استان آذربایجان شرقی را به عنوان مقصد سفرهای خود انتخاب کردند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 53 درصد رشد نشان میدهد.
*در هتلهای سطح تبریز 95 درصد ضریب اشغال امسال ثبت شده است و در برخی از موارد مانند هتل پارس ضریب اشغال 105 درصد اعلام شد.
* تعداد مسافران خارجی وارد شده از مبادی مرزی به استان را 21 هزار و 800 نفر اعلام شده است.
*تحلیلی از وضعیت آمار گردشگری داخلی- نوروزی استان:
1-آمار منتشر شده توسط سازمان گردشگری استان فاصله جدی با منطق وواقعیت دارد. البته در این زمینه در سال های گذشته نیز آماری کامل و همه جانبه وجود نداشته است که امکان مقایسه را ایجاد کند و نظام صحیحی برای گرفتن آمار گردشگران وجود ندارد.
2- آمار صحیح از اصلیترین نیازهای مدیریت گردشگری برای تصمیمگیری است و اصلا نباید به نوروز ختم شود. در طول یک دورهی یکسالهی آمارگیری، یک عدد پایه بهدست میآید که در ماههای سال، هفتههای ماه و روزهای هفته، مبنای سنجش و مقایسه قرار میگیردمتاسفانه در فصل تابستان که تقاضای گردشگری داخلی به استان آذربایجان شرقی بیشتر است هیچ آمار منطقی وجود ندارد.
3- با توجه به اعلام رسمی سازمان در تعطیلات نوروز1388 اعلام کردند که 908/295/99 نفرسفر داشتیم که این تعداد گردشگر نیست. بر این اساس، نتوانستند مشخص کنند که چند گردشگر در طول تعطیلات نوروز داشتیم و آمار سالانهای نیز منتشر نمیشود که چه تعداد گردشگر داخلی در سال گذشته داشتیم.
4-با توجه به اینکه بخشی از نظام آمارگیری، نظام تعطیلات است لذا این نظام باید بسیار دقیق باشد این نظام بههم ریختهی آماری، متأسفانه در سالهای اخیر تشدید شده و هیچ اقدام جدی برای اصلاح آن انجام نشده است. در نوروز که تعداد سفرهای انجامشده را اعلام کردند، ورودی و خروجی استانها اندازهگیری شد، یعنی تعداد افرادی را که وارد یا خارج شهرها شدند، محاسبه و آمار استانها را با هم جمع کردند که حاصل آن، تعداد سفرهای انجام شده است مشکل این سیستم آن است که مثلا یک گردشگر از شهر تهران بهسمت ارومیه حرکت میکند و در این میان، از مسیرهای مختلفی عبور میکند و در شهرها ی مختلف استان آذربایجان شرقی(سراب،میانه،تبریزو...) ثبت میشود(حتی بدون یک لحظه توقف) و در عمل، این آمار تعداد سفر را نشان میدهد و تعداد افرادی را که سفر کردهاند، نشان نمیدهدو در استان نیز به همین وضع آمارسفرهای نوروزی ارائه می شود.لذا با مجموعهای از آمارهای بههم ریختهی غیرقابل اعتماد روبهرو هستیم که هرگونه ارزیابی وبرنامه ریزی را با مشکل مواجه می کند
5- انواع متفاوت آماربرای برنامه ریزی گردشگری مورد نیاز است، مثلا باید بدانیم که در بخش تقاضا چه مقدار گردشگر وارد استان آذربایجان شرقی شده است، این گردشگران به چه بخشهایی رفته، در چه مکانی و به چه مدت زمانی اقامت وهزینه کردهاند و از چه وسیلهی حملونقلی استفاده کردهاند.
غلامحسین کریمی دانش آموخته رشته برنامه ریزی توریسم،مدرس دانشگاه و عضو پیوسته انجمن علمی گردشگری ایران |