محیط به عنوان یکی از ارکان اصلی جریان گردشگری محسوب می‌شود. از این رو گردشگری و محیط (در ابعاد انسانی و طبیعی) به طور متقابل به هم وابسته می‌باشند. محیط، بسیاری از جاذبه‌ها را شکل می‌دهد و پیشبرد توسعه گردشگری به کیفیت محیط مورد بازدید وابسته است. علاوه بر آن، اجرای پروژه‌های گردشگری در مراحل مختلف همچون، انتخاب و تعیین محل، ایجاد امکانات دسترسی به محل‌های موردنظر، احداث هتل‌ها، مهیا‌نمودن تاسیسات زیربنایی، همگی در رابطه با محیط بوده و توجه به ابعاد محیطی در پروژه‌های گردشگری همیشه در اولویت قرار دارد (میراب‌زاده، 1375، 44).

با گسترش گردشگری، استفاده از محیط برای بهره‌برداری نیز افزایش خواهد یافت و لاجرم برای بهره‌برداری بیشتر مرتباً مورد پردازش قرار گرفته و بازساخت‌های محیطی مداومی را پشت سر می‌گذارد. بازساخت‌های محیطی با رویکرد به دورنمایی گردشگر در سطوح بالاتر، کیفیت تجربه گردشگری را مدنظر داشته و با بی‌توجهی به کنش‌های محیطی، تنها سودآوری آن را مورد توجه قرار می‌دهد. به عقیده کازه (1380، 30) منابع موردنیاز گردشگران عبارتند از:

1ـ منابع طبیعی؛ مانند آب و هوای مناسب، عوارض مختلف زمین (توپوگرافی) مانند کوه‌ها، تپه‌ها، دریاچه‌ها، سواحل و مجموعه گیاهان و جانوران.

2ـ منابع اجتماعی ـ فرهنگی؛ مانند فعالیت‌ها و جلوه‌های هنری، جشنواره‌ها ودیگر موارد انسانی که شکل‌دهنده فرهنگ محیطی است.

3ـ منابع دارای ویژگی اقتصادی؛ که برطرف‌کننده نیازمندی‌های خدماتی، تسهیلاتی و رفاهی گردشگران در محیط مقاصد گردشگری می‌باشد.

پیرامون پردازش این منابع محیطی و برای پاسخگویی به خواست گردشگران، درچاره‌چوب بازساخت‌های محیطی است که در همه کشورهای جهان، مهمان‌سراهای بزرگ و مجهز، شبکه عظیم راه‌های هوایی، دریایی و زمینی، فرودگاه‌ها، تاسیسات تفریحی در مراکز شهری و روستایی، در کنار دریا و رودخانه‌ها و کرانه کوه‌ها ایجاد شده است ]محلاتی، 1380، 11[. این خود سبب شده است که هر مقصدی که مورد توجه گردشگران قرار گرفته، از نظر محیطی دچار تغییرات و گاهی چالش شود. تغییرات محیطی ناشی از گردشگری می‌تواند پیامدهای منفی و مثبتی را به دنبال داشته باشد.

پیرامون پیامدهای مثبت بیشتر به کارآمدی گردشگری برای حفظ محیط زیست و افزایش سطح رفاه ساکنان محلی تاکید می‌کند. به گونه‌ای که بنا به اظهار نظر سازمان جهانی جهانگردی (1379، 73) می‌توان موارد زیر را در چارچوب پیامدهای مثبت گردشگری دریک محیط به شرح زیر برشمرد. ( البته این قید را باید بر آن نهاد که این امر وقبتی حاصل می‌شود که از طریق برنامه‌ریزی و آمایش سرزمین اقدام شود).

·     گردشگری، حفاظت از منابع طبیعی مهم و حیات‌وحش که شامل مواردی از قبیل محیط زیست دریایی، توسعه پارک‌ها و زیست‌گیاههای ملی و منطقه‌ای می‌شود را توجیه نموده و آن را تامین مالی می‌نماید. زیرا این موارد عمده‌ترین جاذبه‌ها برای گردشگران به شمار می‌روند. در مورد کشورهایی با منابع محدود برای محافظت از محیط زیست، این نکته از مهمترین منافع گردشگری است.

·    گردشگری، حفاظت از اماکن باستانی و تاریخی که جاذبه‌های گردشگری هستند را توجیه نموده و آن را تامین مالی می‌کند. حتی بخش‌های تاریخی داخل شهرها و شهرکها به دلیل بهره‌بری گردشگری، مورد حفاظت و توسعه قرار می‌گیرند.

·      گردشگری به بهبود کیفیت محیط زیست منطقه کمک می‌نماید. زیرا که گردشگران علاقه‌مند بازدید از مناطق جذاب، پاکیزه و به دور از آلودگی هستند. گردشگری محرک‌هایی را برای پاکیزه‌ نگه‌داشتن محیط زیست فراهم می‌سازد. این امر از طریق کنترل آلودگی‌ هوا، آب، آلودگی صوتی وبصری، کاستن از تراکم و بهبود کیفیت کلی ظاهری از طریق طراحی ساختمان‌ها و محوطه‌سازی فراهم می‌گردد. حتی خود طراحی و جانمایی شایسته امکانات گردشگری، می‌تواند در جذاب‌ ساختن محیط زیست شهری و روستایی سهیم باشد. بهبود زیرساخت‌ها بخصوص در مورد تامین آب و سیستم دفع فاضلاب و زباله نیز در بهبود کیفیت زیست محیطی موثر است.

·     از آنجا که ساکنین محلی و بخصوص جوانان، شاهد توجه و علاقه گردشگران به مسائل حفاظت از محیط زیست هستند، گردشگری سبب بالابردن آگاهی جوانان می‌شود. آنگاه این افراد بومی، اهمیت حفاظت از محیط زیست را در مناطق خود بهتر تشخیص خواهند داد

 پس از جنگ تحمیلی، ضرورت بازسازی کشور و برنامه ریزی اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی سرلوحه برنامه های دولت گرفت. یکی از بخش هایی که همواره مورد توجه برنامه های توسعه کشور با نقاط ضعف و قوت بوده گردشگری، به خصوص گردشگری فرهنگی- مذهبی است. این رویکرد با توجه به ساختار سیاسی، اجتماعی- فرهنگی، تاریخ و تمدن دیرینه این مرزوبوم، منابع و اهمیت جاذبه های فرهنگی- مذهبی کشور، تبادلات فرهنگی- سیاسی، نیاز به ارز و... بوده است. با این مقدمه به بررسی جایگاه گردشگری با تکیه به گردشگری مذهبی- فرهنگی در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می پردازیمادامه مطلب...

 در بخش استاندارد کیفیت خدمات گردشگری مهمانخانه های کشور از این مجموعه با حداقل شرایط استاندارد کیفیت خدمات در هتل ها آشنا می شوید: ادامه مطلب...

در کشورهای صادامه مطلب...

 استان آذربایجان شرقی یکی از قطبهای مهم گردشگری در کشور به شمار می رود که با برخورداری از سابقه دیرین تمدن و فرهنگ ، طبیعت و شرایط اقلیمی گوناگون و عوامل دیگر از این دست ، توانایی قرار گیری در جایگاه مناسب نقاط پر جاذبه ی گردشگری در سطح ملی وبین المللی را دارا است . اما با این توصیف علی رغم در اختیار داشتن جاذبه های قابل توجه، از جایگاه مناسبی در بازارهای گردشگری برخوردار نیست. امروزه گسترش فضاهای باز جمعی و ایجاد مراکز فراغتی به ویژه فضاهای گردشگری به یکی از اهداف بر نامه ریزی فراغت تبدیل شده است که علاوه بر تامین اهداف اقتصادی و زیست محیطی، نقش موثری در تعادل بخشی به گذران فراغت و تامین سلامت جسمی و روانی مردم دارد .         2-  گردشگری درمیان فعالیتهای فراغتی از بیشترین تنوع و تحرک، از یک سو، و وسیع ترین پهنه مکانی و فضایی از سوی دیگر برخوردار است. شاید بتوان گفت که گردشگری به خصوص گردشگری شهری به گونه ای تمام فعالیت های فراغتی دیگر را باخود همراه دارد و بدین سبب برنامه ریزی و مدیریت گردشگری از امور حساس و پیچیده و چند وجهی است که توجه ویژه مسئولان دولتی را می طلبد . اما برنامه ریزی دقیق علمی وکاربردی زمانی تحقق می یابد که برمبنای آمار علمی تهیه و تدوین گرددتا واجدخصوصیات لازم برای پذیرش گردشگر شود.درحال حاضر وظایف برنامه ریزی و مدیریت توسعه ی گردشگری دراستان بر عهده نهادهای مختلفی است که هر یک دارای ساختار بخشی اند و از این نظر اقدامات آن فاقد هماهنگی و همکاری لازم است. با توجه به نبود یک رویکرد جامع و مدیریت یکپارچه در سیاست های کلان توسعه گردشگری در کشور  و استان متاسفانه هنوز جایگاه گردشگری در نظام برنامه ریزی ما به درستی تعریف و تبیین نشده است.